1979 ലാണ് ഞാന്‍ ആദ്യമായി അഹമ്മദാബാദ് സന്ദര്‍ശിച്ചത്. തുടര്‍ന്നുള്ള ദശകത്തി ഔദ്യോഗികവും വ്യക്തിപരവുമായ ആവിശ്യങ്ങള്‍ക്കായി ഇടക്കിടെ അവിടെ പോയി വരാറുണ്ട്. ഗാന്ധിയെക്കുറിച്ച് ഗവേഷണം ആരംഭിച്ചതിനു ശേഷമാണ് ആ നഗരത്തോടുള്ള എന്‍റെ അടുപ്പം കൂടുത ആഴത്തിലായത്. 2002 ആദ്യത്തി നടന്ന ഭീകര കലാപാനന്തരമുളള വേനലിലെ എന്‍റെ ആദ്യ യാത്രയി സ്വാഭാവികമായും ഞാന്‍ സബര്‍മതി ആശ്രമത്തിലേക്ക് പോയി. അവിടെ
ട്രസ്റ്റികളിലൊരാളുമായി സംസാരിച്ചു. 30 വര്‍ഷം ഗാന്ധിയുടെ സേവനത്തിനാ
യി സ്വയം സമര്‍പ്പിച്ച ഒരാളായിരുന്നു അദ്ദേഹം. 2002 ലെ ഗുജറാത്ത് കലാപം "മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ രണ്ടാമത്തെ കൊലപാതകം" ആണെന്ന് സംസാരത്തിനിടെ അദ്ദേഹം എന്നോട് പറഞ്ഞു.
ആ കലാപം ആരുടെ മേ നോട്ടത്തിലായിരുന്നു? അന്നത്തെ മുഖ്യമന്ത്രിനരേന്ദ്ര മോദി പൂര്‍ണമായും പരിശീലനം നേടിയത് രാഷ്ട്രീയ സ്വയംസേവക സംഘത്തി നിന്നാണ്. അതാണെങ്കിലോ ഗാന്ധിജിയുടെ മികവാര്‍ന്നതും തുറന്ന മനസ്സുള്ളതുമായ ലോകവീക്ഷണത്തിനും തികച്ചും വിരുദ്ധമായ വിഭാഗീയ മതഭ്രാന്തന്‍ പ്രത്യയശാസ്ത്രമാണ്. ഗാ
ന്ധിയെ വെറുക്കണമെന്ന് പരസ്യമായി രേഖപ്പെടുത്തിയ ആര്‍എസ്എസിന്‍റെ സര്‍സംഘ് ചാലകായിരുന്ന എംഎസ് ഗോള്‍വാള്‍ക്കറെ ബഹുമാനിച്ചാണ് മോദി വളര്‍ന്നത്. 1947 ഡിസംബറി നടത്തിയ പ്രസംഗത്തി ഗോ വാ ക്കര്‍ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: "മഹാത്മാഗാന്ധിക്ക് അവരെ തെറ്റിദ്ധരിപ്പിക്കാന്‍ കഴിഞ്ഞില്ല.അത്തരക്കാരെ ഉടനടി നിശബ്ദരാക്കാനുള്ള മാര്‍ഗങ്ങള്‍ നമുക്കുണ്ട്, എന്നാ ഹിന്ദുക്കളോട് ശത്രുത പുണ്ടലര്‍ത്താതിരിക്കുക എന്നതാണ് നമ്മുടെ പാരമ്പര്യം. ഞങ്ങളെ നിര്‍ബന്ധിതരാക്കിയാ ,ആ കോഴ്സും ഞങ്ങള്‍ അവലംബിക്കുന്നതാണ്".
മോദിയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഗോള്‍വാള്‍ക്കര്‍ "പുജ്നിയ ശ്രീ ഗുരുജി" ആയിരുന്നു. ഏറ്റവും ആദരണീയനായ അധ്യാപകനും മാസ്റ്ററുമായിരുന്നു. തന്‍റെ ഔദ്യോഗിക ജീവിതത്തിലൊരിക്കലും ഗാന്ധിയെ കുറിച്ച് മോദി ആ
ലോചിക്കുക പോലും ചെയ്തിരുന്നില്ല. മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്ന കാലത്ത് നരേന്ദ്ര മോദി അപൂര്‍വ്വമായി മാത്രമേ മോദി സബര്‍മതി ആശ്രമം സന്ദര്‍ശിച്ചിട്ടുളളൂ. എന്നിരുന്നാലും, പ്രധാനമന്ത്രിയായതിനുശേഷം അദ്ദേഹം ഈ സ്ഥലത്ത് അതീവ താല്പര്യം വളര്‍ത്തി!. ജപ്പാന്‍, ഇസ്രായേ , ചൈന എന്നീ രാജ്യങ്ങളിലെ പ്രസിഡണ്ടുമാരെ മോദി സബര്‍മതി ആശ്രമത്തിലേക്ക് വ്യക്തിപരമായി അനുഗമിച്ചിട്ടുണ്ട്.
മോദിയുടെ വ്യക്തിഗത ടൂറുകള്‍
ആശ്രമത്തിലെ അംഗങ്ങളെപ്പോലെ അവിടെത്തെ ട്രസ്റ്റിമാര്‍ക്ക് ഗാന്ധിയുടെ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ച് ആഴത്തിലുള്ളഅറിവുണ്ട്. വിദഗ്ധരായ അവരോടെ വഴി കാണിക്കാനും വിവരണം ന കാനും ആവിശ്യപ്പെടുന്നതിനുപകരം ലോക നേതാക്കള്‍ക്ക് മോദി തന്നെ വഴി കാണിക്കുന്നത് പ്രത്യേകം ഫോട്ടോ ഷൂട്ട് നടത്തുകയായിരുന്നു. ഇന്ത്യന്‍ പ്രധാനമന്ത്രിയും സന്ദര്‍ശക രാഷ്ട്രത്തലവനും മാത്രമേ ഫ്രെയിമി ഉണ്ടായിരിക്കാവൂ എന്ന് ക്യാമറപേഴ്സന് നിര്‍ദ്ദേശവും ന കി. ആശ്രമത്തിലെ വിവിധ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് മോദി കൈകൊണ്ട് ആംഗ്യം കാണിക്കുന്നത് നല്ലതാണ് ഗാന്ധി താമസിച്ചിരുന്ന കുടിലുകള്‍, അദ്ദേഹം പ്രാര്‍ത്ഥിച്ച സ്ഥലം, സ്പിന്നിംഗ് വീ മഹാത്മാവിനെയും അവന്‍റെ ജീവിതത്തെയും സന്ദേശത്തെയും കുറിച്ച് വ്യക്തമായ അധികാരത്തോടെ സംസാരിക്കുമ്പോള്‍ ഗാന്ധിയുമായി പരസ്യമായി സഹവസിക്കാനുള്ള പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ പുതിയ ആഗ്രഹത്തെ ഒരാള്‍ എങ്ങനെ വിശദീകരിക്കും?
വ്യക്തിപരമായ മഹത്വത്തിനായുള്ള മോദിയുടെ ആഗ്രഹം പഴയ രാഷ്ട്രീയ വിശ്വസ്തതയെയും പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ ബന്ധങ്ങളെയും മറികടന്നതായി തോന്നുന്നു. ആര്‍എസ്എസിന് ഗാന്ധിയെക്കുറിച്ച് ആഴത്തിലുളള അവ്യക്തത ഇപ്പോഴും നിലനി ക്കുന്നുണ്ട്. സോഷ്യ മീഡിയയിലെ മോദി ഭക്തരാണെങ്കി ഗാന്ധിയോട് തുറന്ന ശത്രുത പുലര്‍ത്തുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുളളവര്‍ വിലമതിക്കുന്നതും കാണാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു ഇന്ത്യന്‍ ബ്രാന്‍ഡായി ഗാന്ധി അവശേഷിക്കുന്നുവെന്ന് മോദിക്ക് നന്നായി അറിയാം. അതിനാ , അത് ജപ്പാന്‍, ചൈന, ഇസ്രായേ , ഫ്രാന്‍സ്, അല്ലെങ്കി അമേരിക്ക, റഷ്യ, ജര്‍മ്മനി എന്നിവയാകട്ടെ, മോഡിക്ക് ഒരു മതിപ്പുണ്ടാക്കാന്‍ അദ്ദേഹം ഗൗരവപൂര്‍വ്വം ഗാന്ധിയെ ഒരു ഉപകരണമാക്കി വശത്താക്കും.
പ്രധാനമന്ത്രിയായതിനുശേഷം സബര്‍മതി ആശ്രമത്തോടു മോദിക്ക് താ പ്പര്യം ഏറുകയാണ്. എന്നാ , വിരോധാഭാസമെന്തന്നാ ഗാന്ധിയും മോദിയും തമ്മിലുളള ആശയപരവും ധാര്‍മ്മികവുമായ അകലമാണ്. ലോക്സഭാ എംപി മാരി ഒരു മുസ്ലീമിനെ പോലും ഉള്‍ക്കൊള്ളാന്‍ കഴിയാതെ മുസ്ലീങ്ങളെ കളങ്കപ്പെടുത്തുന്ന വിവേചനപരമായ നിയമങ്ങള്‍ പാസാക്കുന്ന സര്‍ക്കാറിനെ നയിക്കുന്ന മോദിയും വിശ്വാസങ്ങള്‍ തമ്മിലുളള ഐക്യത്തിന്‍റെ പ്രവാചകനായ ഗാന്ധിജിയും എങ്ങനെയാണ് ഒരേ താ പ്പര്യക്കാര്‍ ആകുന്നു?.
സാമ്പത്തികശാസ്ത്രം, ആരോഗ്യം, മറ്റെല്ലാ കാര്യങ്ങളും സംബന്ധിച്ച സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകള്‍ വ്യവസ്ഥാപിതമായി തിരുത്തി പര്‍വ്വതീകരിച്ച് തന്‍റെവ്യക്തിപരമായ ചരിത്രമാക്കി മാറ്റി അവര്‍എംബ്രോയിഡറി ചെയ്ത ഒരു വ്യക്തിയും "സത്യമേവ ജയതേ" എന്ന വിശ്വാസ്യതയോടെ ജീവിക്കാന്‍ ശ്രമിച്ച വ്യക്തിയും തമ്മി ഒന്നാകുക?. സത്യം വിജയിക്കുക തന്നെ ചെയ്യും. വാസ്തവത്തി , ഈ ഭരണകൂടത്തിന്‍റെ നുണയും പ്രചാരണവും സര്‍വ്വവ്യാപി
യാണ്, എനിക്ക് അറിയാവുന്ന ഒരു എഴുത്തുകാരന്‍ പറഞ്ഞത്, ഭാരതീയ ജനതാ പാര്‍ട്ടിയുടെ മുദ്രാവാക്യം "അസത്യമേവ ജയതേ" ആയിരിക്കണം എന്നാണ.് അസത്യത്തിലൂടെ നാം വിജയിക്കുമെന്നതാണെന്ന്.
സത്യം, സുതാര്യത, ബഹുസ്വരത എന്നിവയായിരുന്നു ഗാന്ധി. വഞ്ചന, രഹസ്യാത്മകത, ഭൂരിപക്ഷവാദം അ
താണ് മോഡി. ആദ്യത്തേതിന് ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുളള ബന്ധം അവകാശപ്പെടാന്‍ എങ്ങനെ കഴിയും? ഇവ രണ്ടും പൊരുത്തമുണ്ടെന്ന് ചിന്തിക്കാന്‍ യുക്തിയും ധാര്‍മ്മികതയും അനുവദിക്കുമോ? എന്നാ അധികാരവും അഭിലാഷവും അയാള്‍ക്ക് നിര്‍ബന്ധമാണ്. അതുകൊണ്ടാണ്, മഹാത്മാവിന് "ലോകോത്തര സ്മാരകം" നിര്‍മ്മിച്ച് ഗാന്ധിയുടെ പേരുമായി സഹകരിച്ച് മോദിയുടെ ഇരുണ്ട റെക്കോര്‍ഡ് വൈറ്റ്വാഷ് ചെയ്യാന്‍ കഠിനമായി ഇപ്പോള്‍ ശ്രമിക്കുന്നത്. ഏറ്റവും പുതിയതായ ഈ ശ്രമത്തി , സബര്‍മതി ആശ്രമത്തെ സമൂലമായി പുനര്‍നിര്‍മ്മിക്കാനുള്ള വലിയ ധനസഹായത്തോടെ പുതിയ സംവിധാനങ്ങള്‍ ഒരുക്കുകയാണ് പുതിയ പദ്ധതി.
സ്വാഗതം പ്രതീകം
എന്‍റെ ജീവിതം എന്‍റെ സന്ദേശമാണെന്ന് ഗാന്ധി പറഞ്ഞു. മോദിയി നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, അദ്ദേഹത്തിന് സ്വയം പേരുള്ള ഒരു സ്റ്റേഡിയം ആവശ്യമില്ല, അല്ലെങ്കി മുന്‍ ഭരണാധികാരികളുടെ പ്രതിച്ഛായ ഇല്ലാതാക്കുന്നതിനും സ്വന്തം ചരിത്രത്തെ സ്വയം ഉറപ്പിക്കുന്നതിനും തലസ്ഥാനങ്ങള്‍ പുനര്‍രൂപക പ്പന ചെയ്യേണ്ടതില്ല. സബര്‍മതി ആശ്രമം ഗാന്ധിയെയും അദ്ദേഹം എന്തിനുവേണ്ടിയായിരുന്നു നിലകൊണ്ടതെന്നു തികച്ചും ഓര്‍മിപ്പിക്കുന്ന ഒരു പ്രതീകമാണ്. ഗാന്ധിയുടെ കാലം മുത ഇപ്പോഴും നിലവിലുള്ള മനോഹരമായ കെട്ടിടങ്ങള്‍, മരങ്ങളും പക്ഷികളും, തുറന്ന പ്രവേശനവും കാവ ക്കാരുടെ അഭാവം, പ്രവേശന ഫീസില്ല, കാക്കിയി പോലീസുകാരുടെ അഭാവം, റൈഫിളുകളോ ബാറ്റണുകളോ പോലുമില്ലാത്ത, നദിയുടെ തുറന്ന കാഴ്ച ഇന്ത്യയിലെ മറ്റെല്ലാ സ്മാരകങ്ങളിലോ മ്യൂസിയത്തിലോ ഇല്ലാത്ത ഒരു പ്രത്യേക സ്മാരകമാണ് സബര്‍മതി.
സത്യം, സുതാര്യത, ബഹുസ്വരത എന്നിവയായിരുന്നു
ഗാന്ധി. വഞ്ചന,
രഹസ്യാത്മകത, ഭൂരിപക്ഷവാദം അതാണ് മോഡി.
ഗാന്ധി സ്ഥാപിച്ച അഞ്ച് ആശ്രമങ്ങളി രണ്ടെണ്ണം ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലും മൂന്ന് എണ്ണം ഇന്ത്യയിലുമാണ്. അവയി സബര്‍മതി ഏറ്റവും പ്രാധാന്യമര്‍ഹിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയി നിന്നും ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകള്‍ വര്‍ഷങ്ങളായി ഈ ആശ്രമം സന്ദര്‍ശിച്ചിട്ടുണ്ട്. ചുറ്റുപാടുകളുടെ സൗന്ദര്യവും ലാളിത്യവും അവര്‍ വഹിക്കുന്ന ചരിത്രപരമായ ചാര്‍ച്ചകളും ആരെയും ചലിപ്പിക്കാതെ അകന്നുപോകുന്നില്ല.
സൗന്ദര്യാത്മക ക്രൂരതയ്ക്കും സ്മാരകാരാധനയ്ക്കും പേരുകേട്ട ഒരു ഭരണകൂടം സബര്‍മതി ആശ്രമവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് "ലോകോത്തര" എന്ന പദം ഉപയോഗിക്കുമ്പോള്‍ അരിശമുണ്ടാകുന്നു. ആ സ്മാരകത്തിനായി വാസ്തുശില്പിയായ ബിമ പട്ടേ എന്ന ഒരാളെ തിരഞ്ഞെടുത്തതും അസ്വസ്ഥതയുണ്ടാക്കുന്നു. പട്ടേലിന്‍റെ ജോലി തിരിച്ചറിയാന്‍ കഴിയാത്തതാണ്. അദ്ദേഹത്തിന്‍റെ തണുത്ത, കോണ്‍ക്രീറ്റ് ഘടനകള്‍ തുണികൊണ്ട് മുറിച്ചതാണ്, അതി ഗവര്‍ണിയുടെ ആശ്രമങ്ങളായ സബര്‍മതിയിലും സേവാഗ്രാമിലുമുള്ള വീടുകളെയും വാസസ്ഥലങ്ങളെയും അടയാളപ്പെടുത്തുന്നു.
പ്രധാനമന്ത്രി കേട്ടിട്ടുള്ള ഒരേയൊരു വാസ്തുശില്പിയാണ് ബിമ പട്ടേ . ദില്ലി, വാരണാസി, അഹമ്മദാബാദ് എന്നിവിടങ്ങളിലെ മറ്റ് സര്‍ക്കാര്‍ പദ്ധതികളെപ്പോലെ പട്ടേലിനും സബര്‍മതി ആശ്രമത്തിന്‍റെ മേക്കോവര്‍ ഏതാണ്ട് യാന്ത്രികമായി ന കിയിട്ടുണ്ട്. വ്യക്തിപരമായി വിശ്വസിക്കുന്ന ചില ഗുജറാത്ത് സിവി സര്‍വീസുകാരെയും പദ്ധതിയുടെ പ്രവര്‍ത്തനത്തിനായി മോദി നിയോഗിച്ചിട്ടുണ്ട്. സംരക്ഷണത്തെയും പൈതൃകത്തെയും കുറിച്ച് അറിവുള്ള ആര്‍ക്കിടെക്റ്റുകളി നിന്നുള്ള വിവരങ്ങളൊന്നും കൂടാതെ ഗാന്ധിയന്മാരോ പണ്ഡിതരോടോ ആലോചിക്കാതെ മോദിയുടെ ആന്തരിക വൃത്തമാണ്"പുനര്‍വികസന" ത്തിന് പദ്ധതി തയ്യാറാക്കിയത്. പദ്ധതിയെക്കുറിച്ചും അതിലെ ഉള്ളടക്കങ്ങളെക്കുറിച്ചും ആശ്രമത്തിന്‍റെ ട്രസ്റ്റിമാര്‍ പോലും പൂര്‍ണ്ണമായും ഇരുട്ടിലായിരുന്നു.
സബര്‍മതിക്കായുള്ള മോദി പദ്ധതി രഹസ്യസ്വഭാവത്തി കുതിച്ചുകയറുന്നു. 1960 കളി നടന്ന (മുമ്പത്തേ
തും പ്രശംസനീയവുമായ) ഇടപെടലിന് ഇത് തികച്ചും വിരുദ്ധമാണ്. ആശ്രമത്തിന് ഒരു ചെറിയ മ്യൂസിയം വേണമെന്ന് അന്നത്തെ ട്രസ്റ്റിമാര്‍ തീരുമാനിച്ചപ്പോള്‍, അവര്‍ തിരഞ്ഞെടുത്തത് ഗുജറാത്തിയല്ല, ബോംബെയി നിന്നുള്ള ചാള്‍സ് കൊറിയയാണ്. വാസ്തുശില്പി മറ്റൊരു മതത്തി നിന്നുള്ളയാളാണെന്നും ഇന്ത്യയുടെ മറ്റൊരു ഭാഗം ഗാന്ധിയുടെ സ്വന്തം പാരോക്കിയലിസത്തിന്‍റെ അഭാവത്തിന് അനുസൃതമാണെന്നും അവര്‍ കരുതി. കൂടാതെ, അദ്ദേഹം മികച്ച ഒരു വാസ്തുശില്പിയായിരുന്നു. ഹ്യൂമന്‍ സ്കെയിലി നിര്‍മ്മിച്ച, വിശാലമായ ഇടനാഴികള്‍ അതിന്‍റെ ചുറ്റുമുള്ള മൂലകങ്ങള്‍ക്കും വൃക്ഷങ്ങള്‍ക്കും വേണ്ടി തുറന്നിരിക്കുന്നു, ചാള്‍സ് കൊറിയ രൂപ ക പ്പന ചെയ്ത മ്യൂസിയം ഗാന്ധിയുടെ സ്വന്തം സമയത്തിന്‍റെ ഘടനയുമായി മനോഹരമായി യോജിക്കുന്നു. ഭാഗ്യവശാ നമുക്ക് ഒരിക്കലും ഒരു രാഷ്ട്രം, ഒരു പാര്‍ട്ടി ഇല്ലായിരിക്കാം, നമുക്ക് ഒരു രാഷ്ട്രം, ഒരു വാസ്തുശില്പിയുടെ ദിശയിലേക്കാണ് പോകുന്നതെന്ന് ഒരു അംദവാടി സഹപ്രവര്‍ത്തകന്‍ പരിഹസിക്കുന്നു. ഇപ്പോള്‍, ഒരു കോടീശ്വരന്‍ ഒരേ പുരുഷന്‍ (അല്ലെങ്കി സ്ത്രീ) തന്‍റെ ബീച്ച് ഹൗസ്, പര്‍വത ഭവനം, മരുഭൂമി വീട് എന്നിവ രൂപക പ്പന ചെയ്യാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കി , എല്ലാവര്‍ക്കുമായി തന്‍റെ സ്വകാര്യ ഫണ്ടുകള്‍ ഉപയോഗിച്ച് പണം ന കുന്നുവെങ്കി , ധാര്‍മ്മിക എതിര്‍പ്പുകളൊന്നും ഉണ്ടാകില്ല. എന്നാ ഒരു വാസ്തുശില്പിക്ക് നികുതിദായകന്‍ പണമടച്ചുള്ള എല്ലാ അഭിമാനകരമായ സംസ്ഥാന പ്രോജക്ടുകളും ലഭിക്കുകയാണെങ്കി , തീര്‍ച്ചയായും ഒരു പ്രശ്നമുണ്ട്.
സ്വേച്ഛാധിപത്യ സംസ്ഥാനങ്ങളി മാത്രമാണ് പ്രത്യേക ആര്‍ക്കിടെക്റ്റുകള്‍ പ്രത്യേക നേതാക്കളുമായും അവരുടെ വ്യക്തിത്വ സംസ്കാരങ്ങളുമായുംബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. ഒരു പുരാതന ക്ഷേത്ര നഗരം, ഒരു ആധുനിക തലസ്ഥാനം, എന്നിവ പുനര്‍ രൂപക പ്പന ചെയ്യാന്‍ ഒരേ വ്യക്തിയെ അതുല്യമായ യോഗ്യതയുള്ളവരായി കാണാനാകും.
മെച്ചപ്പെട്ട അല്ലെങ്കി ധൈര്യമുള്ള ലോകത്ത് മോദിക്കും കൂട്ടാളികള്‍ക്കും അവരുടെ നശീകരണ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളി നിന്ന് രക്ഷപ്പെടാന്‍ കഴിയില്ല. ദുഖകരമെന്നു പറയട്ടെ, ഇന്ന് സബര്‍മതി ആശ്രമം നടത്തുന്ന വിശ്വാസം ഗുജറാത്തി താമസിക്കുന്ന പുരുഷന്മാരും സ്ത്രീകളും ചേര്‍ന്നതാണ്, അതിനാ പ്രതികാര നടപടികള്‍ക്ക് പേരുകേട്ട ഒരു ഗവണ്‍മെന്‍റിന്‍റെ ഇരകളാകുമെന്ന് ഭയന്ന് അവര്‍ക്ക് സംസാരിക്കാന്‍ കഴിയില്ല. അതിനാ മോദിയും കൂട്ടാളികളും ഉണ്ടാക്കിയ പദ്ധതികള്‍ മുന്നോട്ട് പോകും. നമ്മളെപ്പോലെ മനുഷ്യനെ അറിയുന്നത്, അവയി താ പ്പര്യമില്ലാത്ത ഒന്നും ഉണ്ടാകില്ല. മോദി സബര്‍മതിയെ മഹാത്മാവിനോടുള്ള സ്നേഹത്തി നിന്നോ പരിഗണനയി നിന്നോ "പുനര്‍വികസനം" ചെയ്യുന്നില്ല, മറിച്ച് സ്വന്തം പ്രതിച്ഛായ കത്തിച്ച് തന്‍റെ ഭൂതകാലത്തെ മാറ്റിയെഴുതാനാണ്.
സബര്‍മതി ആശ്രമവും
ഗാന്ധിയും അഹമ്മദാ
ബാദിലല്ല, ഗുജറാത്തിലല്ല, ഇന്ത്യയിലല്ല, മറിച്ച് ജനിച്ചതോ ജനിക്കാത്തതോ ആയ
എല്ലാ മനുഷ്യര്‍ക്കും
അവകാശപ്പെട്ടതാണ്.
ന്യൂഡ ഹിയിലെ സെന്‍ട്ര വിസ്റ്റയുടെ നിരാകരണം വ്യാപകമായി വിമര്‍ശിക്കപ്പെട്ടു. എന്നിരുന്നാലും, ഒരു നൈതിക വീക്ഷണകോണി നിന്ന്, സബര്‍മതി ആശ്രമത്തിന്‍റെ നിര്‍ദ്ദിഷ്ട കൊള്ളയടിക്ക കൂടുത ആശങ്കാജനകമാണ്. തെരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രധാനമന്ത്രിയെന്ന നിലയി തലസ്ഥാനത്തെ പൊതുഭൂമിയി ഘടനകള്‍ സ്ഥാപി
ക്കുന്നതി മോഡിക്ക് ചില നിയമസാധുതയുണ്ട് എത്ര വൃത്തികെട്ടതും ചെലവേറിയതുമാണ്. എന്നാ സബര്‍മതിയുടെ കാര്യം തികച്ചും വ്യത്യസ്തമാണ്.
സബര്‍മതി ആശ്രമവും ഗാന്ധിയും അഹമ്മദാബാദിലല്ല, ഗുജറാത്തിലല്ല, ഇന്ത്യയിലല്ല, മറിച്ച് ജനിച്ചതോ ജനിക്കാത്തതോ ആയ എല്ലാ മനുഷ്യര്‍ക്കും അവകാശപ്പെട്ടതാണ്. ജീവിതകാലം മുഴുവന്‍ ഗാന്ധിക്ക് വിരുദ്ധമായ ഒരു രാഷ്ട്രീയക്കാരനും, ആ രാഷ്ട്രീയക്കാരന്‍റെ സാമീപ്യമുള്ള ഒരു വാസ്തുശില്പിക്കും, മഹാത്മാവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട എല്ലാ സ്ഥലങ്ങളിലും ഏറ്റവും പവിത്രമായവയുമായി ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കാന്‍ അവകാശമില്ല
